چاپ مرکزی

مركب و تأمين كيفيتهاي آن ، مواد مختلفي از قبيل روغنهاي معدني، روغنهاي گياهي، صمع و مواد شيميايي به مواد اصلي مركب اضافه مي‌شود؛ به کارت ویزیت اين نمودار توجه كنيد (نمودار 5-9). مركبها را بر اساس خواصشان به پنج دسته تقسيم مي‌كنند: مركبهايي كه ويژگي بصري آنها مدنظر است (كيفيت رنگ)؛ مركبهايي كه با توجه به مراحل چاپ تركيب و ساخته مي‌شود (سازگاري با دستگاهها و روشها)؛ مركبهايي كه چسبندگي آنها چاپ کارت ویزیت مدنظر است (بنا به نوع مادة چاپي)؛ مركبهايي كه ثبات و مقاومت آنها بيش از عاملهاي ديگر در نظر گرفته مي‌شود؛ مركبهايي كه به خشك شدن سريع آنها بيش از جنبه‌هاي ديگر توجه مي‌شود.هر كدام از اين دسته‌ها ويژگيها و خواصي از آن خود دارد كه با توجه به انتظاري كه چاپگر از مركب دارد و مصرف خاص مادة چاپي انتخاب و به كار گرفته مي‌شود (براي آگاهي بيشتر چاپ تراکت در اين باره نگاه كنيد به : جعفريان ، محمد، 1371، ص 47-51).

مركبي كه در چاپ به روي سطح منتقل مي‌شود، لاية نازكي را به ضخامت 2 تا 30 ميكرون (هر ميكرون = ميليمتر) تشكيل مي‌دهد. اين لايه، بويژه کارت ویزیت با توجه به سرعتهاي سرسام‌آور دستگاههاي جديد چاپ، بايد بسرعت خشك شود وگرنه تماس سطحها موجب مي‌شود كه مركب به آنها منتقل شود يا نشت كند. براي جلوگيري از نشت، به چاپ کارت ویزیت مركب مواد خاصي مي‌افزايند تا كيفيت مطلوب به دست آيد. مواد چرب يا روغني مركب معمولاً يا ريشة گياهي دارد يا منشأ معدني، رنگدانه‌هاي مركب معمولاً از مواد گياهي ، حيواني، معدني يا تركيبي شيميايي به دست مي‌آيد. رنگ سياه، كه بيش از ساير رنگها در چاپ چاپ تراکت كاربرد دارد، از راه احتراق ناقص و تشكيل دوده ساخته مي‌شود.

پس از اختراع چاپ در اروپا ضرورت ايجاب كرد كه در تركيب مركب سياهرنگ تغييراتي بدهند تا براي چاپ روي كاغذ مناسب باشد. پس از تحولات کارت ویزیت علمي و فني در اروپا از سدة هفدهم به اين سو، در شيمي و علم و فن مواد تركيبي تغييراتي رخ داد و مركبهاي تازه‌اي ساخته شد كه كيفيتها و كاربردهاي آنها بمراتب بهتر از گذشته بود. از سدة نوزدهم به بعد، با توجه به تحولات و تغييراتي كه در دستگاهها، شيوه‌ها و فنون چاپ چاپ کارت ویزیت روي داد، و با توجه به نوع كاغذ، سرعت چاپ، شمارگان، اوضاع و احوال جغرافيايي ، آب و هوا، كاربرد متن چاپي و برخي عاملهاي ديگر ، مركبهاي مختلفي با كاربردها و خواص مختلف ساخته شد. مركبهايي كه اكنون در چاپ به كار مي‌رود محصول دستاوردهاي علمي و فني چاپ تراکت بسيار و از كيفيتي متناسب با شيوة چاپ و نوع مصرف برخوردار است.

به مادة سياهرنگ يا رنگيني كه روي كاغذ يا مادة چاپي ديگر نقش مي‌بندد و به وسيلة آن پيام انتقال مي‌يابد يا شكل و تصوير به نمايش درمي‌آيد، کارت ویزیت مركب مي‌گويند. مركب از دو مادة اصلي و چند مادة فرعي تشكيل مي‌شود. مواد اصلي آن عبارت است از: رنگدانه‌ها، مايع يا حلّال يا مادة چرب روغني كه رنگدانه‌ها در آن حل مي‌شود. مركب چاپ هميشه به صورت مايع رقيق سياهرنگ نيست، گاه به شكل ماده‌اي خميري شكل به رنگ چاپ کارت ویزیت سياه يا رنگهاي ديگر نيز هست. اين مادة نوشتن، تقريباً به همين صورت و كيفيت كنوني پيشينة كهنسال تاريخي دارد و قدمت آن حتي از كاغذ هم بيشتر است. از عصر پيش از تاريخ، براي كشيدن تصوير در غارها و رسم كردن نقشها از مواد رنگين استفاده مي‌كردند. در تمدنهاي باستاني مصر و چين پا به پاي كاغذ از مركب استفاده شده است. شواهد تاريخي نشان مي‌دهد كه از حدود چاپ تراکت 2500 قبل از ميلاد در مصر از مركب استفاده مي‌كردند. مركب چين آنقدر مشهور بود كه نام آن هنوز براي نوع خاصي از مركب به كار مي‌رود.

مصرف كاغذ در هر جامعه‌اي يكي از شاخصهاي پيشرفت فرهنگي است. ميانگين سرانة مصرف كاغذ در جهان سالي 2/43 كيلوگرم کارت ویزیت براي هر نفر است. ميانگين سرانه در ژاپن 225، در اقيانوسيه 160 و در اروپا 156 كيلوگرم در سال است. ميانگين سرانه در كشورهاي آسيايي حدود 16 كيلوگرم است، يعني حدود 27 كيلوگرم كمتر از ميانگين جهاني. ميانگين چاپ کارت ویزیت سرانة مصرف كاغذ در ايران حدود 12 كيلوگرم است، يعني 4 كيلوگرم كمتر از ميانگين مصرف كاغذ در آسيا (نگاه كنيد به : اطلاعات، سه‌شنبه 24 آبان1373، ص 2 ، ستون 5). يكي از مشكلات نشر كتاب در ايران، پايين بودن شمارگان كتابها و عنوانهاي چاپي در سال است. ارقام چاپ تراکت نازل مصرف سالانة كاغذ در ايران با پايين بودن شمارگان كتاب و روزنامه و مجله و عنوانهاي چاپي كتاب در ايران تناسب دارد.

كاغذ مشخصه ديگري نيز دارد و آن وزن است؛ براي مثال مي‌گويند كاغذ 70 گرمي يا 80 گرمي. مبناي اين تقسيم‌بندي، وزن يك متر مربع كاغذ است. کارت ویزیت كاغذ 80 گرمي يعني كاغذي كه وزن يك متر مربع آن 80 گرم باشد. هر چه گرم كاغذ بيشتر باشد، وزن كاغذ زيادتر و ضخامت آن بيشتر است. كاغذهاي سفيد به وزنهاي 50، 60، 70، 80، 90، 100، 110 گرمي توليد مي‌شود. چاپ کارت ویزیت كاغذ سفيد 50 گرمي نازكترين كاغذ و كاغذ سفيد 110 گرمي ضخيم‌ترين كاغذ است. در ضمن واحد شمارش كاغذ در چاپ و نشر بند است و همان‌طور كه قبلاً نيز گفته شد، هر بند از 500 برگ كاغذ تشكيل مي‌شود. در ايران، بين اهل فن چاپ و كاغذ براي ابعاد كاغذ اصطلاحات خاصي رايج است، از جمله: چهار و نيم ورقي، چهارورقي، سه ورقي، دو ورقي، يك و نيم ورقي و نيم ورقي. مبني اين نامگذاري ، تعداد تاهايي چاپ تراکت است كه برگ كاغذ براي مصرف چاپي مي‌خورد. شايد مقصود با اين نمودارها بهتر نشان داده شود

به سه دستة عمده تقسيم مي‌شود: كاغذهاي مخصوص چاپ كتاب؛ كاغذهاي روزنامه و مجله؛ كاغذهاي پوشش كتاب و مجله و جلد. از كاغذهاي نامرغوب، مانند کارت ویزیت كاغذهاي كاهي روزنامه، براي مصرفهاي فراوان و زودگذر و از كاغذهاي مرغوب، مانند كاغذ گلاسه، در چاپ كتابهاي چاپ کارت ویزیت نفيس و ماندگار استفاده مي‌شود. همة كاغذها را به اعتبار شفاف بودن يا مات بودن ، مي‌توان به دو دستة عمده تقسيم كرد : براق ؛ مات. همة كاغذهاي براق جزو دستة مرغوب و همة كاغذهاي مات (جز گلاسة مات و نيمه مات) جز دستة نامرغوب يا كمتر مرغوب قرار مي‌گيرد (براي اطلاع چاپ تراکت تفصيلي‌تر نگاه كنيد به : دانشور، هوشنگ، 1351، ص 238ـ 245؛ لاهيجي ، جلال، 1370).

كاغذ، مصرفها و نامهاي بيشماري دارد. بيشتر اين نامها، كه توليدكنندگان روي محصولات خود گذاشته‌اند، تجارتي است. به طور كلي مي‌توان كاغذ را بر اساس کارت ویزیت كاربرد آن به دو دستة اصلي تقسيم كرد:

كاغذهايي كه مصرف چاپي دارند؛

كاغذهايي كه مصرف چاپي ندارد.

كاغذهايي كه مصرف چاپي ندارد، مانند چاپ کارت ویزیت كاغذ ديواري، دستمال كاغذي، كاغذهاي صنعتي كه در توليدات چاپ تراکت مختلف كارخانه‌اي مصرف دارند. كاغذهاي بسته‌بندي و حتي كاغذ تحرير از موضوع بحث ما نيست

كتاب ها را از نظر صفحه آرايي، مى توان به دو گروه چاپ تراکت كلي تقسيم كرد : يك گروه، كتاب هايي مانند ادبيات داستاني كه تصوير، نمودار و جدول ندارند و فقط واژگان به عنوان حروف متن و تيترهاي اصلي و تيترهاي فرعي و پانوشت و ... در صفحات آنها ديده مى شود . اين گونه كتاب ها نيازي به طراح گرافيك ندارد و حروفچين، مطابق دستورالعملي كه به او داده شده است، کارت ویزیت در ارتفاع تعيين شده براي هر صفحه و طول سطر مشخص بر مبناي قطع كتاب و اندازه حروف معلوم، تمام صفحات را تنظيم مي كند و سرصفحه ها را در محل ثابتي قرارمى دهد .

سرصفحه ها، تنها واژگاني هستند كه مجازند در حاشيه هاي صفحه قرارگيرند . معمولاً سرصفحه سمت راست، كه در صفحه زوج واقع مى شود، نام قیمت طراحی كتاب است و سرصفحه سمت چپ، كه در صفحه فرد قرار دارد، نام فصل مي باشد . به بيان كامل تر، عنواني كه ثابت تر است در صفحه زوج و مطلبي كه نسبت به اين صفحه زودتر تغيير مي كند در صفحه فرد قرار مي گيرد . سر صفحه ها، عامل مناسبي براي تزيين صفحه هستند و نوع قلم و اندازه و محل قیمت چاپ قرارگيري آنها اهميتي اساسى در شكل صفحه و تأثير بصري آن دارد . مثلاً در كتابي كه درباره معارف اسلامي ست، مى توان نقش اسليمي كوچك و ظريفي را در تركيب

با سرصفحه به كاربرد و شكل صفحه را زيباتر نمود و به فضاي صفحه نيز روحانيتي بخشيد .

نظامي بصري است كه براي قانونمند كردن حاشيه هاي صفحات ، « گريد » يا « پايه كار » كتاب، فاصله سطرها از يكديگر و فاصله ستون ها در حالتي كه متن چاپ تراکت هر صفحه بيش از يك ستون باشد، و يكسان سازي اين عوامل در كل كتاب از آن استفاده مى شود . در نشر روي ميزي پس از تعريف گريد در رايانه، تمام صفحات كتاب را بر مبناي آن صفحه آرايي مي كنند و کارت ویزیت طراحي گريد مناسب، سبب مى شود كه وحدت لازم در شكل تمام صفحات كتاب برقرار گردد و نظم لازم در استقرار عناصر بصري ايجاد شود . در كشور ما از قرن ها پيش، قیمت طراحی خوشنويسان براي يكسان بودن فاصله و طول سطرها در كتاب هاي خطي، از صفحه اي مقوايي استفاده قیمت چاپ مي كردند كه درآن محل كرسي خطوط، ريسماني كشيده شده بود . يعني، در يك صفحه مقوايي به اندازه صفحات كتابي كه قرار بود خوشنويسي شود.